bẫy tăng trưởng

Chúng ta đều biết đến bẫy tăng trưởng(hay bẫy tăng trưởng chậm,bẫy thu nhập trung bình,BTT) 

Thứ nhất BTT có thể tạm hiểu đó là hiện tượng 1 nước thuộc nhóm thu nhập thấp có những bước tăng trưởng nhanh chóng về mặt kinh tế(tác giả không dùng từ phát triển),gia nhập nhóm các nước có thu nhập trung bình trong 1 thời gian ngắn,tuy nhiên sau đó tốc độ tăng trưởng kinh tế khựng lại và có xu hướng giảm sút(về số liệu tương đối),1 thời gian dài sau đó không thể tiếp tục “phong độ” để gia nhập nhóm nước có thu nhập cao.

Về vấn đề này,có thể nói nguyên nhân chính nằm ở sự khác biệt giữa tăng trưởng và phát triển.

Tăng trưởng có thể xem là sự tăng lên tuyệt đối và tương đối về các chỉ số,mà trong đó quan trọng là GDP tăng lên bao nhiêu(tuyệt đối),tốc độ tăng trưởng là bao nhiêu phần trăm(tương đối) so với các năm về trước.như vậy tăng trưởng có thể xem là sự phình to lên về quy mô của nền kinh tế.

Có thể thấy khoảng 1 thập kỷ trở lại đây,các nước đang phát triển có tốc độ tăng trưởng nhanh(có những thời điểm là rất nhanh) trong đó có VN.đạt mức GDP/người trên 1000$ VN đã chính thức tạm biệt nhóm nước thu nhập thấp(nhỏ hơn hoặc bằng 995$) và bước vào nhóm nước thu nhập trung bình.tốc độ tăng trưởng xấp xỉ 7% năm,có thể nói rằng xét trên bình diện tăng trưởng,quy mô nền kinh tế VN đang tăng nhanh chóng.

Tất nhiên sự tăng trưởng về kinh tế 1 cách nhanh chóng(tăng trưởng nóng),gần như bất chấp đã kéo theo những hệ lụy của nó,có thể “chỉ mặt đặt tên” như lạm phát,tham nhũng,bất công xã hội,cơ cấu kém khoa học,môi trường và kể cả những trật tự thế giới…

Xin nói sơ qua những nét cơ bản nhất về 1 hệ lụy đang hiển hiện rất rõ ngay trong cuộc sống của chúng ta những ngày này.thịt ba chỉ giá 14000đ 1 lạng(cách đây nửa năm là 7000-8000đ,lạm phát gần 100%),giá tăng vòn vọt tất cả các mặt hàng xăng,gạo,đường,vàng,dollar….dường như lạm phát chưa bao giờ rõ ràng và (có vẻ) dễ mường tượng đến thế.Nôm na có thể hiểu rằng lạm phát là sự mất giá của đồng tiền(thể hiện ở tỷ giá hối đoái với các loại ngoại tệ,sự tăng giá của các mặt hàng…).tuy nhiên thực tế lạm phát phức tạp hơn thế rất nhiều,và tất nhiên là hệ lụy kinh khủng nhất,mà ở mức độ k kiểm soát nổi,nó có thể làm phá sản 1 nền kinh tế(vd như zimbabwe)

Lạm phát là sự mất giá của đồng tiền,giảm sức mua của đồng tiền hay sự mất giá trị thị trường(như trên).hay cũng có thể hiểu theo những khái niệm khác(chủ yếu dựa vào lạm phát xảy ra khi nào hay những biểu hiện của nó)vd như lạm phát là khi lượng tiền lưu hành trong dân tăng lên(nhà nước in thêm tiền),hay khi tổng sản phẩm quốc dân không theo kịp tổng cầu của các thành phần kinh tế....dù hiểu theo cách này hay cách khác thì lạm phát chính là sự thâm hụt về chất đã đánh đổi khi tăng trưởng về lượng.tăng trưởng 7%,lãi ngân hàng là 17% năm(lượng tiền lớn lên từ A lên A’ với A’=A+delta A) nhưng lạm phát đến mấy chục phần trăm(với A’ người tiêu dùng mua dc ít hàng hóa hơn A,tiền tệ chỉ có giá trị tại thời điểm xét đến nó).có nghĩa là GDP/người tính theo sức mua tương đương (PPP) đã giảm xuống,nghĩa là chất lượng cuộc sống thụt lùi đi.hay đơn giản như xét đến chỉ số icor(phản ánh chất lượng đầu tư,icor càng cao càng thể hiền nền kinh tế trì trệ),nhìn qua biểu đồ cũng thấy icor của VN không chỉ tang qua các giai đoạn mà còn tăng lên khi GDP tăng.nếu giai đoạn 1991-1995 thì 1đ lãi cần 3.5 đ vốn thfi đến 2009,phải đầu tư 8đ vốn mới dc 1 đồng lãi(cái này dường như k mấy liên quan đến lạm phát,nhưng tính kỹ lại thì lạm phát cũng gắn chặt vs quan hệ cung cầu,vd này về icor chỉ xa xôi 1 chút khi nói về yếu tố ảnh hưởng đến cung cầu hàng hóa là yếu tố vốn và đầu tư vốn mà thôi)

nói như vậy để hiểu rằng nền kinh tế tăng trưởng chưa hẳn đã là nền kinh tế phát triển.1 nền kinh tế chỉ phát triển bền vững khi cân đối được giữa tăng trưởng và các vấn đề như lạm phát,an sinh xh,công bằng xã hội,bảo vệ môi trường và bảo tồn các giá trị truyền thống. nếu tăng trưởng là bề rộng thì phát triển là bề sâu,nếu tăng trưởng là về số lượng thì phát triển là về chất lượng.phát triển(và phát triển bền vững) mới là mục tiêu quan trọng nhât của 1 nền kinh tế.và để

đạt được điều này đương nhiên cần sự điều tiết sao cho khéo léo và phù hợp.

sự tăng trưởng vòn vọt bất chấp hệ luy(tăng trưởng nóng-có thể hiểu cơ bản là sự tăng trưởng rất nhanh chủ yếu dựa vào sự tăng lên theo bề rộng của các nguồn lực) có thể ví như bánh xe lăn xuống dốc.ban đầu có vẻ như sẽ đem lại 1 kết quả rất mỹ mãn.giống như guồng quay của chiếc bánh xe,rất nhanh.nó k ngừng phình to ra,vào trớn và rất khó ngừng lại.nó yêu cầu nguồn lực phải tăng lên không ngừng nghỉ như bánh xe theo quán tính và gia tốc muốn tiếp tục lăn phải yêu cầu con dốc dài mãi.nếu có 1 bức tường,bánh xe đâm phải và vỡ tan,lăn càng nhanh vỡ càng nhiểu mảnh.cũng như vậy,chỉ cần 1 khủng hoảng về nguồn lực-điều đương nhiên theo quy luật khan hiếm,nền kinh tế tăng trưởng nóng sẽ lao đầu vào tường(xin nhắc lại khái niệm lạm phát là khi tổng sản phẩm quốc dân không theo kịp tổng cầu của các thành phần kinh tế để thấy mối liên quan,lúc này là khi các hệ lụy tiếm ẩn từ trc trong nền kinh tế phát sinh và “làm mình làm mẩy”)

như vậy,phát triển nóng là cực kỳ nguy hiểm(nếu không muốn nói là tất yếu sẽ phát sinh các vấn đề,điển hình như Trung Quốc (có thể tham khảo tại đây http://www.taichinhthegioi.net/thong-tin/chi-tiet/12558/Kinh-te-Trung-Quoc-sap-bay/ )) như vậy nhiều người sẽ đặt câu hỏi :tại sao không ngăn ngừa,kiềm chế lạm phát ngay từ đầu,từ khi bước vào công cuộc tăng trưởng nhảy vọt? xin nhắc rằng lạm phát là hệ luỵ đi kèm của tăng trưởng kinh tế,có tăng trưởng(nhanh và mạnh) thì mới có lạm phát.hơn nữa lạm phát chỉ thể hiện cái nhức nhối của nó khi nền kinh tế bước sâu vào kỳ tăng trưởng nhảy vọt.ngoài ra bản thân tác giả cho rằng,những nỗ lực kiềm chế lạm phát dù ở tầm nào(vi mô hay vĩ mô,cấp nhà nước hay các chủ chủ thế kinh tế) chỉ có hiệu quả khi có 1 nền tảng nhất định về kinh tế.còn hiệu quả đến đâu thì phụ thuộc vào nhiều yếu tố như những thế mạnh hay vấn đề nội tại của bản thân nền kinh tế đó,chính sách của nhà nước,bức tranh toàn cảnh nền kinh tế thế giới…

cân bằng giữa tăng trưởng và kiềm chế lạm phát(nói riêng,kiềm chế các hệ lụy nói chung) là tất yếu các nền kinh tế cần làm và phải làm.điều này tuân theo 1 quá trình mà thông thường là

(điều tiết) 

tăng trưởng ----> lạm phát(và hệ lụy khác)------------------>phát triển

nhìn vào ví dụ của những nước châu á đã vượt qua BTT(Đài Loan,Hàn Quốc…) và các nước vẫn đang loay hoay trong bẫy (Indonesia,Thái Lan,Phillipin…)có thể nhận thấy rõ rang chìa khóa cho lố ra khỏi BTT nằm ngay trong khâu “điều tiết” và sự lựa chọn thời điểm tối ưu hóa cho những bước tiến trình chuyển dịch kinh tế.

[ste]